Wniebowzięcie czy Zaśnięcie Matki Bożej?  

Chrześcijański Wschód mówi o zaśnięciu Matki Bożej, Zachód, czyli tradycja łacińska, o Jej wniebowzięciu. Na temat tego misterium Pismo Święte milczy; mówią o nim natomiast apokryfy „Transitus Mariae”. Dzięki papieżowi Piusowi XII prawda o wniebowzięciu Maryi stała się w 1950 roku dogmatem. Papież ten ogłosił go w konstytucji apostolskiej Munificentissimus Deus.  

W ikonograficznej tradycji wschodniej mamy do czynienia z zaśnięciem Bogarodzicy, chociaż pojawia się ono także, ale w zupełnie innej postaci, w tradycji łacińskiej. Za najbardziej reprezentatywny przykład takiego przedstawienia z rodzimego obszaru niech posłuży Zaśnięcie Maryi w późnogotyckim (druga połowa XV w.) ołtarzu kościoła Mariackiego w Krakowie, dzieło niemieckiego artysty (z Norymbergi) Wita Stwosza. Wyrzeźbione z lipowego drewna figury w centralnej części ołtarza ukazują podtrzymywaną przez apostoła, zasypiającą Matkę Bożą. Zaśnięcie z grudziądzkiego poliptyku z przełomu XIV i XV w. przedstawia natomiast Maryję zasypiającą w obecności Syna, apostołów i papieża. Ponadto Zbawiciel wyobrażony został z ukoronowaną duszą Matki.  

>>> Kodeń: uroczystości odpustowe na Wniebowzięcie NMP [GALERIA]

Tradycja wschodnia bardziej jednak ubogaca scenę zaśnięcia Maryi. Spoczywa Ona na otoczonym przez apostołów (najbliżej znajdują się Piotr – z kadzielnicą, Jan i Paweł) oraz biskupów czerwonym łożu. Niekiedy też przedstawiane są płaczące kobiety. Od XI w. scena ta bywa wzbogacana o cudowną podróż apostołów do Jerozolimy, którzy dowiedziawszy się o odejściu Maryi, zapragnęli towarzyszyć Jej w ostatnim doczesnym momencie. Podróżują oni indywidualnie, każdy na obłoku z towarzyszącym mu aniołem, lub wspólnie. Od XIII w. powyżej sceny zaśnięcia pojawia się scena wniebowzięcia. Ukazana w aureoli (mandorli), Matka Boża unoszona jest do nieba przez aniołów lub rzadziej – przez apostołów.  

Wracając do sceny zaśnięcia: przed łożem Maryi znajduje się zapalona świeca jako symbol duszy Matki Bożej rozpalonej miłością do Syna, ale zamiast świecy może znajdować się tam archanioł i Żyd Jefoniasz (vel Antoniusz), któremu niebiański posłaniec obciął ręce za próbę dotknięcia tajemnicy rozumem. Z drugiej strony łoża widnieje Jezus Chrystus z duszą Matki w dłoniach, którą, zdarza się, że przekazuje archaniołowi Michałowi, by ten zaniósł ją do nieba. Zaśnięcie Matki Bożej tego typu ukazuje na przykład fresk w sandomierskiej bazylice katedralnej, ufundowany około 1420 r. przez Władysława Jagiełłę.  

Wniebowzięcie Matki Bożej stało się ulubionym tematem artystów epoki baroku. Barok bowiem potrafił, czasem nawet zbyt dynamicznie, zaprezentować ten temat. Przykładem jest tutaj rzeźba z lat 1717–1725 znajdująca się w kościele klasztornym w Rohr w Niemczech. To arcydzieło Braci Asam ukazuje nieco przerażoną Maryję, którą do nieba unoszą naprędce aniołowie. Poniżej znajduje się pusty, otoczony przez zdumionych apostołów sarkofag. Często też z tego sarkofagu wyrastają kwiaty: lilie, róże, a niekiedy i fiołki. Lilie symbolizują dziewictwo i czystość Maryi, czerwone róże między innymi udział Matki Bożej w cierpieniu Syna, a fiołki Jej pokorę. Niekiedy też taka kompozycja wzbogacana bywa o koronację Najświętszej Maryi Panny.  

 

Zobacz także